Melanchthon y los aristotelismos protestantes. El caso de los comentarios a la Ética y la Política
Contenido principal del artículo
Resumen
Contrariamente a lo sugerido por el mito de una radical ruptura, la tradición aristotélica de filosofía práctica fue ampliamente cultivada en el protestantismo temprano. El reconocimiento de ese hecho suele, sin embargo, ir de la mano de una monolítica reducción de ese aristotelismo a sus orígenes en Melanchthon. El presente artículo busca hacer fructífera para el caso de los comentadores protestantes la atención de Charles Schmitt a la multiplicidad de aristotelismos renacentistas, ofreciendo así una visión más precisa del lugar de Melanchthon en dicha tradición.
Descargas
Detalles del artículo

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución 4.0.
Está permitida la reutilización del contenido bajo una licencia:
Reconocimiento
CC BY
Esta licencia permite a otros distribuir, mezclar, ajustar y construir a partir de su obra, incluso con fines comerciales, siempre que le sea reconocida la autoría de la creación original. Esta es la licencia más servicial de las ofrecidas. Recomendada para una máxima difusión y utilización de los materiales sujetos a la licencia.
Citas
Aenetius, Theophilus. Περί ηθών πραγματεία seu doctrinae de moribus, ab Aristote-le, in decem libris Nicomachicis propositae, delinatio, & explanatio. Halle: Typis Erasmi Hynitzij, 1604.
Aidy, Andrew. Clavis philosophiae moralis sive in Aristotelis nicomacheia commen-tarius. Oppenheim: sumtibus ac typis Hieronymi Galleri, 1614.
Baier, Thomas. Camerarius Polyhistor. Wissensvermittlung im deutschen Human-ismus. NeoLatina. Tübingen: Narr Francke Attempto Verlag, 2017.
Baschera, Luca. “Shaping Reformed Aristotelianism: Otto Werdmüller’s Evaluation of the Nicomachean Ethics in De Dignitate, usu et methodo philosophiae moralis (1545)”. En Following Zwingli. Applying the Past in Reformation Zurich, edited by Luca Baschera, Bruce Gordon, and Christian Moser, 209–31. Farnham: Ash-gate, 2014.
Baschera, Luca. Tugend und Rechtfertigung: Peter Martyr Vermiglis Kommentar zur Nikomachischen Ethik im Spannungsfeld von Philosophie und Theologie. Zürich: TVZ, 2008.
Baumgart, Peter. “David Chyträus und die Gründung der Universität Helmstedt”. En Universitäten im konfessionellen Zeitalter. Gesammelte Beiträge, 141-202. Mün-ster: Aschendorff, 2006.
Bergius, Matthias. Aristotelis ethicorum, sive de moribus, ad nicomachum libri de-cem. Frankfurt: Johann Wechel et al., 1591.
Berti, Enrico. Filosofia pratica. Napoles: Guida, 2004.
Borrhaus, Martin. In Aristotelis Politicorum, sive de Republica libros octo. Basel: Oporinus, 1545.
Bruning, Jens. Innovation in Forschung und Lehre. Die philosophische Fakultät der Universität Helmstedt in der Frühaufklärung 1680-1740. Wiesbaden: Harrassowitz, 2012.
Bützer, Matthias. Dissertatio inauguralis de insufficientia ethices Aristotelis. Speci-men primum. Kiel: Barthold Reuther, 1706.
Camerarius, Joachim. Ethicorum Aristotelis Nicomachiorum explicatio accuratissima. Frankfurt: Andreas Wechel, 1578.
Camerarius, Joachim. Politicorum et oeconomicorum Aristotelis interpretationes et explicationes accuratae. Frankfurt: Wechel, 1581.
Case, John. Speculum quaestionum moralium in universam Aristotelis philosophi summi ethicen. Frankfurt: ex officina typographica Egenolfi Emmolii, impensis Petri Kopffii, 1616.
Case, John. Sphaera civitatis. Oxford: Excudebat Iosephus Barnesius, 1588.
Conring, Hermann, ed. Aristotelis politicorum libri octo, Oberto Gifanio ICto inter-prete. Cum proaemio H. Conringii, et in politica Aristotelis introductione. Helm-stedt: Lucius, 1637.
Cranz, F. Edward. “The Publishing History of the Aristotle Commentaries of Thomas Aquinas”. Traditio 34 (1978): 157-192.
Dilthey, Wilhelm. “Melanchthon y la primera elaboración del sistema natural en Ale-mania”. En Wilhelm Dilthey. Hombre y mundo en los siglos XVI y XVII. Méxi-co: Fondo de Cultura Económica, 1947.
Dooyeweerd, Herman. Raíces de la cultura occidental. Barcelona: CLIE, 1998.
Dreitzel, Horst. “Hermann Conring und die Politische Wissenschaft seiner Zeit”. En Hermann Conring (1606-1681). Beiträge zu Leben und Werk, editado por Michael Stolleis, 135–72. Berlin: Duncker & Humblot, 1983.
Fasolt, Constantin. “Political Unity and Religious Diversity: Hermann Conring’s Confessional Writings and the Preface to Aristotle’s Politics of 1637”. En Con-fessionalization in Europe, 1555-1700: Essays in Honor and Memory of Bodo Nischan, edited by John Headley, Hans Hillerbrand, y Anthony Papalas. Alder-shot: Ashgate, 2016.
Fiering, Norman. Moral Philosophy at Seventeenth-Century Harvard. A Discipline in Transition. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1981.
Frank, Günter. “Fragmentierung und topische Neuordnung der aristotelischen Ethik in der frühen Neuzeit: Ethik bei Viktorin Strigel und Abraham Scultetus”. En Spät-humanismus und reformierte Konfession. Theologie, Jurisprudenz und Philoso-phie in Heidelberg an der Wende zum 17. Jahrhundert, editado por Christoph Strohm, Herman J. Selderhuis, y Joseph Freedman, 153–68. Tübingen: Mohr Siebeck, 2006.
Frank, Günter. “Praktische Philosophie”. En Philipp Melanchthon. Der Reformator zwischen Glauben und Wissen. Ein Handbuch, editado por Günter Frank, 457–68. Berlín: De Gruyter, 2017.
Hankins, James. Virtue Politics. Soulcraft and Statecraft in Renaissance Italy. Cam-bridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2019.
Heider, Wolfgang. Philosophiae moralis systema seu commentationes in universam Aristotelis ethicen. Jena: Impensis Johannis Reiffenbergeri, 1629.
Heidmann, Christopher. Dissertationes politicae VII. ex octo libris Politicorum Aris-totelis. Helmstedt: Johann Heitmüller, 1658.
Heiland, Samuel. Ethica ad Nicomachum libri decem..., breviter et perspicue per quaestiones expositi. Tübingen: Georg Gruppenbach, 1579.
Hunter, Ian. The Secularization of the Confessional State. The Political Thought of Christian Thomasius. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
Hyppolitus, Hubmeyer. Repetitio ethicorum Nicomachiorum Aristotelis XXVIII. disputationibus instituta. Coburg: Kaspar Bertsch, 1623.
Jensen, Mads Langballe. A Humanist in Reformation Politics. Philipp Melanchthon on Political Philosophy and Natural Law. Leiden and Boston: Brill, 2020.
Kuropka, Nicole. “Melanchthon und die Ethik”. Zeitschrift für Theologie und Kirche 113, no 3 (2016): 235–57.
Kuropka, Nicole. Philipp Melanchthon: Wissenschaft und Gesellschaft. Tübingen: Mohr Siebeck, 2002.
Lindberg, Bo. “Political Aristotelianism in the Seventeenth Century”. En Renaissance Readings of the Corpus Aristotelicum, edited by Marianne Pade, 241-254. Co-penhagen: Museum Tusculanum Press, 2001.
Lines, David A. Aristotle’s Ethics in the Italian Renaissance (ca. 1300-1650): The Universities and the Problem of Moral Education. Leiden and Boston: Brill, 2002.
Lonicerus, Johannes. Librorum Aristotelis de physica auscultatione, de generatione et corruptione, de longitudine et brevitate vitae, de vita et morte animalium, de ani-ma Compendium. Marburg: in officina Christiani Egenolphi, 1540.
Mährle, Wolfgang. Academia Norica. Wissenschaft und Bildung an der Nürnberger Hohen Schule in Altdorf (1575-1623). Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 2000.
McNair, Philip. Peter Martyr in Italy. An Anatomy of Apostasy. Oxford: Clarendon Press, 1967.
Melanchthon, Philip. Commentarii in Primum, Secundum, Tertium, et Quintum Ethicorum Philippi Melanchthonis, Eiusdem in Aristotelis aliquot libros Politi-cos commentaria. Strasbourg: Johann Albrecht, 1535.
Melanchthon, Philip. In Aristotelis aliquot libros Politicos Philippi Melanchthonis Commentaria. Paris: Christian Wechel, 1531.
Melanchthon, Philip. Philosophiae moralis libri duo... Item, Enarratio Aliquot Libro-rum Ethicorum Aristotelis. Strasbourg: apud Paulum Machaeropaeum, 1559.
Muller, Richard. “Reformation, Orthodoxy, ‘Christian Aristotelianism,’ and the Eclec-ticism of Early Modern Philosophy”. Nederlands Archief voor Kerkgeschiedenis 81, no 3 (2001): 306-325.
Piccart, Michael. In politicos libros Aristotelis commentarius. Leipzig: Börner & Rehefeld, 1615.
Placcius, Vincent. De Morali Scientia Augenda: Commentarium In Francisci Baconi ... De Dignitate et Augmentis Scientiarum Librum Septimum, Ethicae doctinae Ori-ginem ... repraesentans. Frankfurt: Zunnerus, 1677.
Rachelius, Samuel. Aristotelis ethicorum ad Nicomachum libri decem, cum Dionysii Lambini versione Latina a Matthia Bergio interpolata. Helmstedt: Typis et sump-tibus Henning Muller, 1660.
Rachelius, Samuel. Veterum scholiastarum Graecorum Eustratii, Aspasii, Michaelis Ephesii aliorumque commentationes eruditissimae in Aristotelis opus Ethicum ad Nicomachum. Helmstedt: Muller, 1662.
Scattola, Merio. “Gelehrte Philologie vs. Theologie: Johannes Caselius in Streit mit den Helmstedter Theologen”. En Die europäische Gelehrtenrepublik im Zeitalter des Konfessionalismus, 155–81. Wiesbaden: Harrassowitz, 2001.
Scherb, Philipp. Discursus politici in Aristotelis de Republica Libros. Frankfurt: Schönwetter, 1610.
Schindling, Anton. Humanistische Hochschule und freie Reichstadt. Gymnasium und Akademie in Strassburg 1538-1621. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1977.
Schmitt, Charles. Aristóteles y el renacimiento. León: Universidad de León. Secretari-ado de Publicaciones, 2004.
Schmitt, Charles. John Case and Aristotelianism in Renaissance England. Montreal: McGill-Queen’s University Press, 1983.
Schütrumpf, Eckart. The Earliest Translations of Aristotle’s Politics and the Creation of Political Terminology. Paderborn: Wilhelm Fink, 2014.
Sparn, Walter, ed. Jakob Thomasius. Gesammelte Schriften. Band I. Philosophia practica. Hildesheim, Zürich, New York: Olms-Weidmann, 2005.
Spitz, Lewis W., y Barbara Sher Tinsley. Johann Sturm on Education. The Refor-mation and Humanist Learning. Saint Louis: Concordia Publishing House, 1994.
Strigelius, Victor. Aristotelis Stagiritae ad filium Nicomachum, de vita et moribus scripti libri X. Leipzig: Ioannes Steinman, 1572.
Sturm, Johannes, y Johannes Ludovicus Vives, eds. De moribus ad Nicomachum libri decem. Strasbourg: Rihelius, 1540.
Svensson, Manfred. “Aristotelian Practical Philosophy from Melanchthon to Eisenhart. Protestant Commentaries on the Nicomachean Ethics 1529-1682”. Reformation and Renaissance Review 21, no. 3 (2019): 218-238.
Thomasius, Jacob. Breviarium ethicorum Aristotelis ad Nicomachum. Leipzig: Hah-nius, 1658.
Toxites, Michael. Aristotelis Politicorum liber primus, graece et latine, que est oeco-nomicus, cum commentario utilissimo... ex scholis Ioannis Sturmii matutinis. Zürich: Christoph Froschauer, n.d.
Trygophorus, Johannes. Concertationes ethicae ex Aristotelis X. libris Nicomachiis, una cum applicatione ad ethicam Christianam. Greifswald: Ferber, 1606.
Velsius, Justus. In Aristotelis de virtutibus librum Commentariorum libri III. Coloni-ae: Martinus Gymnicus, 1551.
Vermigli, Peter Martyr. Commentary on Aristotle’s Nicomachean Ethics. Kirksville, MO.: Truman State University Press, 2015.
Vermigli, Petrus Martyr. Kommentar zur Nikomachischen Ethik des Aristoteles. Edit-ado por Luca Baschera y Christian Moser. Studies in Medieval and Reformation Traditions 158. Leiden: Brill, 2011.
Walaeus, Antonius. Compendium ethicae aristotelicae ad normam veritatis christianae revocatum. Lugduni Batavorum: Impensis Asingae Elhardi, 1625.
Walliser, Laurentius. Analysis Aristotelicae Doctrinae de Moribus, Libris decem ad Nicomachum filium scriptis comprehensae. Strasbourg: Typis Antonii Bertrami, 1597.
Werdmüller, Otto. De dignitate, usu et methodo philosophiae moralis. Basel: Hieron-ymus Curio, 1545.
Woitkowitz, Torsten. “Die Freundschaft zwischen Philipp Melanchthon und Joachim Camerarius”. En Philipp Melanchthon und Leipzig. Beiträge und Katalog zur Ausstellung, editado por Günter Wartenberg, 29–39. Leipzig: Universität Leipzig, 1997.
Wollgast, Siegfried. Philosophie in Deutschland 1550-1650. 2a ed. Berlin: Akademie Verlag, 1993.
Wundt, Max. Die Philosophie an der Universität Jena in ihrem geschichtlichen Verlau-fe dargestellt. Zeitschrift des Vereins für thüringische Geschichte und Altertum-skunde, Beiheft 15. Jena: Fischer, 1932.
Zeuch, Ulrike. “Aristotelismus an der Universität Helmstedt”. En Das Athen der Welfen. Die Reformuniversität Helmstedt 1576-1810, editado por Jens Bruning y Ulrike Gleixner, 232-239. Wiesbaden: Harrassowitz, 2010.